L> Ly Giai Qua Can Khon, Tran Van Rang 
Cơ sanh hóa Càn Khôn giảng dạy Do Âm Dương kiệp đạo trở nên thiên Càn Khôn là Đạo, là Thái Cực, mà lại “Đạo sinh nhứt, nhứt vi Thái Cực” (Thiệu Tử – Văn Ngũ Lục). Lý giải đơn giản dễ dàng hơn thì : CÀN ( ) là Trời, là vua, là cha, là chồng, là đầu, là cứng (càn khiếu nại cao minh), là lãnh đạo, là vàng, là băng, là đỏ thắm, là thiên thể.KHÔN ( ) là đất, là nhân dân, là vợ, là mẹ, là thuận tòng, là mềm, là sắc vàng, là văn, là bụng…Càn Khôn là âm khí và dương khí trong trời khu đất “Một âm một dương quanh đi quanh quẩn lại như dòng vòng tròn ko đầu mối. Nói rằng Âm dương chỉ cần MỘT (Thái Cực) cũng được, cơ mà bảo là âm dương thiên phát triển thành vạn hóa cực kỳ tận cũng được” (Nhất âm độc nhất vô nhị dương như hoàn vô đoan. Vị âm dương chỉ thị tuyệt nhất cá khả; vị âm khí và dương khí khước thị thiên vươn lên là vạn hóa nhi hết sức diệt khả) (HỒ CƯ NHÂN, Dịch Tương Sao, Quyển II, trang 8)Chu Hy trong “Chu Dịch phiên bản Nghĩa” giải thích rõ ràng hơn : “Hoàng đế, Nghiên Thuấn rũ áo xiêm nhưng thiên hạ trị; đó là lấy tượng sinh hoạt quẻ Càn, quẻ Khôn” (Hoàng Đế, Nghiêu Thuấn thùy y thường xuyên nhi thiên hạ trị, cái thủ như Càn Khôn) trong Dịch Hệ Thượng (Chương IV), Chu Tử chú giải về Càn Khôn như vầy : “Đạo Dịch chỉ nên Âm (Khôn) với Dương (Càn) mà lại thôi. U uẩn xuất xắc rõ ràng, sống xuất xắc chết, quỷ cũng như Thần, tất cả đều là vươn lên là tướng của âm dương, là dòng Đạo của Trời Đất”. Và ông quyết đoán : “Cái khí (mà khoa học điện thoại tư vấn là E”THER) bàn luận khắp vào trời đất để thay đổi tạo lập ra muôn loài, thực tế chỉ là nhì khí âm dương trước sau, suy thịnh nhưng mà thôi”. (Doanh Thiên Địa đưa ra gian, tại vì vi tạo ra hóa giả, âm dương nhị khí chi thủy chung thịnh suy nhi dĩ). Đức Chí Tôn cũng dạy : “Đạo Thầy không bỏ ra lạ, không bên cạnh hai lẽ âm (Khôn) dương (Càn)”. Như vậy, hai đụng lực căn bản tạo thành ngoài hành tinh là âm dương. Trường hợp dương cực thì âm sinh, âm cực thì dương sinh. Khoa đồ gia dụng lý cũng chứng minh rằng : một nguyên tử gồm hai nhân tố căn bạn dạng là âm điện tử (électron) với dương điện tử (proton) chuyển động nhộn nhịp chớ không yên ổn lìm. Nếu như nguyên tử chỉ có thuần một âm tử tuyệt dương tử thì nguyên tử ấy chằng thể làm sao phóng xạ sinh hóa được. Mang dụ, nếu như mạch năng lượng điện bị cắt một dây âm hay 1 dây dương thì cấp thiết nào tạo ra điện năng được. Như thế, âm dương không thể tách rời. Âm dương chỉ là hai tinh thần tịnh động của Lý Thái Cực, chu hành vào vũ trụ cũng tác động ảnh hưởng với nhau để biến hóa vạn vật. Bình thường qui, “Đạo vốn chỉ một âm, một dương mà thôi”. Trước sau, đầu mối, động tịnh, buổi tối sáng, trên dưới, tiến lui, qua lại đóng mở, đầy vơi, tiên trưởng, tôn ti, quý tiện, biểu lý, ẩn hiện, hướng, bội, thuận nghịch, tồn vong, đắc thất, xuất nhập, hành tàng, gồm cái gì tương thích mà chẳng phải một ÂM một DƯƠNG ?” (TRẦN THÚC LƯỢNG với LÝ TÂM TRANG, Tống Nguyên học án, quyển 3, trang 643) Vậy “vật tất cả gốc ngọn, câu hỏi có trước sau” và tất cả “biết được trước sau mới gần được Đạo” (TIỀN MỤC, Tứ Thư thích hợp nghĩa, Tập II, trang 2). Mục lục
Trong khiếp dịch phần Thoán truyện bởi vì Đức Khổng Tử viết có đoạn : Đức nguyên, Càn lớn, vạn vật ban đầu từ Càn (nảy nở) thống cả Thiên Đạo, Càn làm cho mây mưa khiến cho vạn vật có mặt sinh trưởng. Bậc Thánh Nhân thấy cả trước sau, cả 6 hào của quẻ thuần Càn ( ) , từng hào có 1 vị phải thuận thời mà lại hành Đạo như cưỡi 6 rồng (ám chỉ 6 hào dương của quẻ thuần Càn) cơ mà thống ngự cả vùng Trời. Đạo Càn trở nên hóa làm cho mọi đồ dùng giữ được xem Trời ban, giữ chiếc nguyên khí đến Thái hòa. Bậc Thánh Nhơn tiên phong muôn vât, theo Đạo Càn thì muôn nước những bình an” (Đạt tai càn nguyên, vạn vật tư thủy nãi tống thiên, ận hành vũ thí phẩm đồ lưu hình. Đại minh phổ biến thủy, lục vị thời thánh, thời vượt lục long dĩ ngữ thiên. Còn Đạo biến chuyển hóa, những chánh tính mệnh, bảo vừa lòng thái hòa nãi lợi trinh, thủ xuất thử vật, vạn quốc hàm ninh). Đạo Càn Khôn theo tởm Dịch như sau : Theo quẻ thuần Càn thì Càn bao gồm 4 đức tính : nguyên (đầu tiên), khô giòn (thông), lợi (thích đáng), trinh (chính bền). Trời tất cả đức nguyên bởi là ngồn cội của vạn vật, tất cả đức hạnh vì tạo sự mây mưa để cho vạn đồ gia dụng sinh trưởng, gồm đức lợi cùng trinh vì biến hóa làm cho đa số vật duy trì được thiên tính và nguyên khí đặng thái hòa. Càn còn tượng trưng cho tất cả những người quân tử với 4 đức tính nhân, nghĩa, lệ, trí. Chu Công giảng nghĩa 6 hào của quẻ thuần Càn thành 6 rồng, con vật ngự của Đức Chí Tôn như sau : HÀO ĐẦU : rồng còn ẩn náo chưa (đem tài) sử dụng được (tiềm long đồ gia dụng dụng), tức dragon còn dưới vực sâu chưa lên mây buộc phải chưa đổi khác được.Ý nói : tín đồ chưa chạm chán thời thì nên trau dồi hạnh đức, luyện thêm tài trí, sinh sống ẩn, không cầu danh, không ai biết bản thân thì cũng chẳng buồn. HÀO hai : Rồng vẫn hiện sống cánh đồng, trình làng đại nhân thì lợi (hiện long tại điền, lợi loài kiến tại nhân). Fan giúp đời nhưng không khoe công lao, giữ được lòng thành tín cùng được trung chánh gặp mặt đại nhân thì lợi. HÀO tía : bạn quân tử suốt ngày hăng hái tự cường, mang đến tối vẫn còn thận trọng, dù nguy nan nhưng ko tội lỗi (quân tử bình thường nhật, càn càn tịch tịch nhược. Lệ vô cửu). Người quân tử giữ lòng trung tín mà lại tiến đức lập ngôn, đem lòng ra đời sự nghiệp. Ở vị thế cao cơ mà không từ kiêu, ở vị thế thấp mà không lo lắng. HÀO BỐN : Như rồng bao gồm khi bay lượn, có khi nằm vực, tùy thời nhưng khônh lầm lỗi (hoặc được trên uyên vô cửu) an toàn tùy thời cơ, nên tiến thì tiến (như rồng bay) nếu không thì mong chờ (rồng ở vực) sẵn sàng cho kịp dịp ra góp đời. HÀO NĂM : Rồng cất cánh lên trời trình làng đại nhân thì lợi (Phi long trên thiên lợi kiến đại nhân). Mây bay theo rồng, gió bay theo cọp. Ý nói thánh nhân thành lập và hoạt động người bạn trông theo. HÀO CUỐI : Rồng lên rất cao quá có ăn năn hận (kháng long hữu hối). Rồng cất cánh cao quá nặng nề xuống, nếu hành vi sẽ xẩy ra điều không mong muốn vì thịnh trị tắc suy bắt buộc lui bước để duy trì đạo người quân tử. Trên đây, quẻ thuần Càn dạy tín đồ Nam, sau đây quẻ thuần Khôn ( ) dạy tín đồ nữ. Thiệt ra cả hai quẻ Càn Khôn số đông dạy chung bé người.Đạo Khôn có đức trước tiên và lớn, hanh hao thông, ưng ý đáng, đức bao gồm và bền của con chiến mã cái (nguyên hanh hao lợi tần mã chi trinh) vì chưng Văn Vương cho con ngựa cái có tính thuận theo đực, như Khôn thuận theo Càn. HÀO SƠ LỤC : (dưới) Sáu là tên gọi hào âm. Sương là khí âm kết lạ. Aâm thịnh thì nước đóng viên thành váng. Hào này là âm new sinh đề nghị ở dưới. HÀO LỤC NHI : Hài sáu nhì mềm thuận cơ mà trung chính, nên đức tính của nó trong thẳng ngoại trừ vuông, lại thịnh lớn cần không cái gì là ko lợi. HÀO LỤC TAM : Hào sáu tía thuộc dương bên phía trong ẩn văn vẻ tốt đẹp, tuy vậy ở bên trên lục nhị đề xuất không thể ẩn tới cùng. HÀO LỤC TỨ : Cẩn thận kín đáo đáo như thắt chặt mồm túi bắt buộc không lỗi. Hào này nhị lần âm phải khó khen. HÀO LỤC NGŨ : mẫu đức trung thuần đầy nhưng mà hiện ra ngoài nên nói “quần đá quý cả tốt”. HÀO THƯỢNG LỤC : (Trên hết) Âm rất thịnh nên tranh nhau cùng với dương yêu cầu nói “rồng pk ở đồng các bị thương”. Quẻ Khôn cả 6 hào đêu âm yêu cầu đều trở thành dương new vĩnh viễn thiết yếu đính.Càn tạo ra vạn đồ dùng ở cõ vô hình thuộc khí, mà yêu cầu nhờ Khôn, vạn vật bắt đầu tượng hữu hình rồi sinh trưởng. Do đó công của Khôn (Mẹ) cũng bự như công của Càn (Cha) chỉ không giống là Khôn nên ở sau Càn, tùy thuộc vào Càn, xẻ túc cho Càn. Cầm nên, những đức nguyên, hanh khô lợi, Khôn bao gồm đủ như Càn. Riêng rẽ về đức trinh thì Khôn hơi khác : tuy thiết yếu và bền mà bắt buộc thuận. Chính vì Khôn gồm đức thuận mà mọi việc khởi xướng đa số là Càn. Khôn chỉ tiếp tục các bước của Càn. Fan đời giả dụ ở vị thế Khôn thì phải tùy theo người trên mà lại làm, tránh việc khởi xướng mà lại lầm lỡ. Như thế, Đức người mẹ chở được vạn đồ vật cũng mập sánh bởi Đức Cha.Thế thì, người xưa “Thấy Trời cao, đất thấp mà lại lập ra Càn khôn rượu cồn và tĩnh nhất định nhờ này mà phân biệt cưng cửng nhu”. (Thiên tôn, địa ti, Càn Khôn định hĩ, rượu cồn tĩnh hữu thường, cưng cửng nhu hoán hỉ. Hệ trường đoản cú Thượng Truyện ) tóm lại, “Đạo Càn cơ hội tĩnh thì chuyên nhất, lúc động thì tiến thẳng, vì thế sức sinh của chính nó lớn; Đạo Khôn thời gian tĩnh thì thu lại, lúc đụng thì mở ra, vì thế sức sinh của nó rộng” (Phù Càn kỳ tĩnh dã chuyên, kỳ hễ dã trực, thi dĩ đại sinh yên. Phù Khôn kỳ ĩnh dã hấp, kỳ hễ dã tịnh thị dĩ quãng sinh yên. Hệ tự Thượng Truyện, chương 6). Nói giải pháp khác, “Đạo Càn mạnh mẽ nhất trong thiên hạ, đức hạnh của Càn là làm việc gì cũng dễ dàng, bình dị mà vẫn hiểu rằng chỗ nguy nạn. Đạo Khôn nhu thuận độc nhất vô nhị trong thiên hạ, đức của nó đơn giản và dễ dàng mà vẫn hiểu rằng nơi trắc trở” (Phù Càn thiên hạ bỏ ra khí khiếu nại dã, đức hạnh bởi di, dĩ tri hiếm. Phù Khôn, thiên hạ đưa ra khí thuận dã, đức hạnh bằng giản, dĩ tri trở – Hệ tự Thượng Truyện, chương 12). Qua giải thích trên ta nhận rằng : ĐỨC CHÍ TÔN lựa chọn quả CÀN KHÔN chế tác Thiên Nhãn có tác dụng ngôi thờ thiêng liêng cho toàn Đạo sẽ nói lên phát minh cao xa huyền nhiệm vô biên. Càn Khôn biế đổi vô thường xuyên như Dịch Lý, không ngừng tạo ra vạn nhiều loại và “thống ngự vạn vật” vô thủy vô chung. Coi thế, “Sự thay đổi dịch của Càn Khôn uẩn ảo thừa ? lúc Càn Khôn sinh ra thì đã có dịch nghỉ ngơi trong. Nếu Càn Khôn bị bỏ thì ko thể có dịch, trường hợp dịch tất yêu phát hiện nay thì Càn Khôn tắc nghỉ” (Càn Khôn diệt tắc vô dĩ hiện dịch, dịch bất khả hiện, tắc Càn Khôn hoặc cơ hồ nước hỉ) (CHU HY, Chu dịch bản Nghĩa, Hệ tự Thượng, Chương XII) muốn Càn Khôn (âm dương) không xung khắc buộc phải theo đạo giáo Trung Dung của Đức Khổng Tử mà lại Albert Einstein hotline là “Thuyết tương đối”. Ấy là đại biểu đến tính trí tuệ sáng tạo của khoa học văn minh và đậm chất cá tính thống độc nhất (TRƯƠNG KỲ QUÂN, trung hoa Ngũ thiên niên sử, quyển II, Chương XII, trang 25). Vào Hệ tự Thượng, Khổng Tử viết “Thiên hạ thuộc qui về (tuy không giống đường) một mối mà trăm lo” và trong Hệ trường đoản cú Hạ, Ngài viết : “Đạo cùng đi mà lại chẳng phòng đối nhau, muôn thứ nuôi nhau mà chẳng sợ nhau” (Đạo tịnh hành nhi bất tương bội, vạn thiết bị tịnh dục nhi bất tương hại) (CHU HY, Sđđ, Hệ từ bỏ Hạ) “Đạt được th-nc thì trời đất định vị, muôn vật hầu hết hóa dục… Trung là gì ? Trung là mẫu gốc to của thiên hạ. Hòa là gì ? Hòa là sự đạt Đạo của thiên hạ” (Trí trung hòa, thiên địa vị yên, vạn vật dục yên… Trung dã giả, thiên hạ đưa ra đại bản dã. Hòa dã giả, thiên hạ bỏ ra đạt Đạo dã). Đạo sẽ là Đạo trung dung nhưng Đức Khổng Tử đến là bắt buộc phút iây làm sao rời xa được (Đạo dã giả, bất khả tu du ly dã) (Tiền mục, Tứ Thư ham mê nghĩa, Tập II, trang 35-36)(4) Đạo Trung Dung đặc biệt như vậy bắt buộc vua Thuấn phải dặn dò ông Vũ : “Lòng tín đồ dễ khuynh nguy, lòng quí Đạo lại yếu, cho nên vì vậy phải xét mang lại tinh khăng khăng mà quyết giữ lại cho bằng được Trung Dung”. (Nhân trung ương duy nguy, Đạo trung ương duy vi, duy trọng điểm duy nhất, doãn cấp cho quyết trung) (COUVREUR SERAPHIN, Les Annales de”la Chine, Paris 1950, trang 39)(5)Tóm lại, Đạo Cao Đài mục tiêu là QUI TAM GIÁO, nhưng mà đời Lý Trần gọi là Tam Giáo Đồng Nguyên là QUỐC ĐAÏO, đã khởi nguồn từ hai luồng bốn tưởng béo trên bán đảo Ấn Trung : Phật Giáo, Lão Giáo, Khổng Giáo mà nhiều người tin cậy này rất có thể dung hòa hợp thành một ý thức hệ kiệm đủ chân thiện mỹ, khả dĩ đưa về cho Đông phương và toàn cục nhân nhiều loại một cuộc sống tinh thần tương tự như vật hóa học đầy đủ, tốt đẹp, luôn luôn khai phóng và hướng thượng.
Bạn đang xem: Càn khôn
Xem thêm: Soạn Bài Chữa Lỗi Về Chủ Ngữ Và Vị Ngữ Tiếp Theo ), Soạn Bài Chữa Lỗi Về Chủ Ngữ Và Vị Ngữ (Tiếp)
Sự tin cẩn này cũng là 1 liều thuốc cực kỳ linh nghiệm để đối phó với tình hình bệnh lý cấp bách lúc này của Tây phương. Thức mang Tây phương đã nhận được thấy sự kém cõi của mình, rộng một lần tự hạ, mang học hỏi và giao lưu và cầu xin Đông phương giải cứu mang đến họ (NGUYỄN HỮU LƯƠNG, sđđ, trang 27)Mục lục